Dezenformasyon Yasası, hayatımıza tesirlerini 23 soru-cevapta inceleyen Cumhuriyet Savcısı Asım Ekren, yazma dizimizin üçüncü ve nihayet kısmında “Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” cürmünü husus edinen 217/A. unsurunu ele alıyor. Yasanın en Fazla tartışılan ve spekülasyon yapılan hususu tam olarak ne öngörüyor?
-Çocuklara yahut aileye yönelik getirilen düzenleme nedir?
Hem yeni hem de eski haline nazaran çocuk ve aile istikametinden yasal durum şu biçimdedir:
Ticari hedefle toplu kullanım sağlayıcılar; ailenin ve çocukların korunması, kabahatin önlenmesi ve hatalıların tespiti kapsamında yol ve temelleri yönetmelikte belirlenen önlemleri almakla yükümlüdür. Toplumsal File sağlayıcı, çocuklara has ayrıştırılmış hizmet sunma konusunda Gerekli önlemleri alır. İnternet ortamında yapılan ve içeriği, çocukların cinsel istismarı kabahati oluşturduğu konusunda kâfi Kuşku sebebi bulunan yayınlarla ilgili olarak içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine karar verilir. Bu taraftan içerik oluşturan yahut yayan faillere ulaşmak için Gerekli olan bilgiler soruşturma evresinde, Cumhuriyet savcısı; kovuşturma etabında yargılamanın yürütüldüğü mahkeme tarafından talep edilmesi üzerine ilgili toplumsal File sağlayıcının Türkiye’deki temsilcisi tarafından isimli mercilere verilir. Belirtilen bu yükümlülüklere terslikler yaptırıma bağlanmıştır.
HALKI ALDATICI BİLGİYİ ALENEN YAYMA SUÇU
-Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma cürmü her palavra haberde yahut kolay bir biçimde karşımıza Menfaat mı? Yasal koşulları nelerdir?
Sanırım yasanın en Fazla tartışılan unsurudur. Hatta bu hususun daha Fazla tartışılması, öteki düzenlemelerinin kamuoyunca tam olarak ele alınmasının yahut açığa çıkmasının önüne geçmiştir. Bunda sanırım basın yayının da Kıymetli bir rolü olmuştur. Öncelikle maddelerde açıkça yazmasa da yerleşik yargı, Anayasa Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay tarafından belirlenen kriterlere nazaran, bir yayının hukuka Müsait olabilmesinin dört kaidesi öngörülmüştür.
Aslında bunlar birebir vakitte üniversal kriterlerdir:
Haber yahut yayın gerçek midir?
Haber yahut yayın yeni midir?
Haber yahut yayının verilmesinde halk faydası, kamunun ilgisi Mevcut mıdır?
Haber yahut yayının veriliş biçimi (şekli) ile özü (konusu-esası) ortasında düşünsel bir bağ Mevcut mıdır?
Bunların karşılığı “Evet” ise Sorun yok demektir. Bu dört ögenin bir ortada bulunması gerekir. Bunlardan bir ögenin eksikliği bile haberi yahut yayını hukuka karşıt hale getirebilir. Öbür bir deyişle, haber yahut yayın gerçek ve şimdiki ise verilmesinde halk faydası varsa, veriliş biçimi ile özü ortasında düşünsel bir bağ varsa bu yayın hukuka uygundur. İşte temel olarak bu kriterlere bakmak gerekir. Bir de şunu karıştırmamak gerekir: Bir yayının, hata teşkil etmesi nedeniyle soruşturma yahut kovuşturmaya bahis edilmesi farklı, tazminat tarafından dava açılması ise farklı konulardır. Yayın, ceza hukuku istikametinden rastgele bir hata ögesini içermeyebilir. Bu durumda, yani bir cürüm oluşturmazsa da Benlik haklarını ihlal ediyorsa, taşıması gereken ögeleri karşılamıyorsa, yani haksız Fiil oluşturuyorsa ilgililerin tazminat istemleri gizlidir. Bir yayının hata olabilmesi, tazminatı gerektirmesine nazaran daha zordur. Öbür bir deyişle, yayınlar, cezai istikametten daha güç oluşan yasal kurallara bağlanmıştır.
Bu çerçevede baktığımızda TCK’ya eklenen “Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” cürmüne dair 217/A. unsuru daha Fazla internet-sosyal medya alanında kendini bulabilir. Gazete üzere basılı yayınlarda, televizyonlarda karşımıza çıkmasının istisnai olacağını düşünüyorum. Bu cürmün oluşabilmesi için birden Çok ve farklı ögelerin bir ortada olması gerekir. Yalın yahut yalnızca bir iki ögenin oluşmasıyla bu cürüm oluşturmayacaktır. Bu cürmün oluşabilmesi için nelerin bir ortada yahut hangi kriter ya da ögelerin olması gerekir?
Öncelikle haber yahut yayın gerçeğe karşıt bir bilgi içerecek. Yalnızca gerçeğe karşıtlık yetmez; bunu yapan kişinin emeli yahut kastı kamuoyunu bilgilendirmek olmayacak. Bilakis yalnızca Kamu ortasında tasa, dehşet yahut panik yaratmak kastıyla-saikiyle devinim etmesi gerekecektir. Bu da yetmez. Ayrıyeten, yayılan bilgi ülkenin İç ve Hariç güvenliği, halk sistemi ve genel sıhhatiyle ilgili olacak. Buna ek olarak bu durum halk barışını bozmaya elverişli olacak ve bütün bunlar alenen yapılacak. Öbür bir deyişle, kamuya açık, herkesçe bilinebilen, ortada, isteyen herkesin görebileceği halde, besbelli, gizli-saklı olmayan bir durum olacaktır.
Bu ögeler bir ortaya gelmişse bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezasını gerektiren bu hata olacaktır. Şayet fail, gerçek kimliğini gizleyerek yahut bir örgütün faaliyeti çerçevesinde bu hatası işlerse cezası yarı oranında artırılacaktır. Yani bu halde bir buçuk ile dört buçuk Yıl ortasında ceza alabilecektir.
HABER Eda HUDUTLARINI AŞMAYAN AÇIKLAMALAR CÜRÜM SAYILMAYACAK
-Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma hatası vatandaşların kendi ortalarındaki Özel görüşmelerinde yahut yazışmalarında, Örneğin whatsapp kümelerindeki yazışmalarda karşımıza Menfaat mı?
Kesinlikle hayır. Karşımıza çıkmaz. Zira bu Cin platformlar açık yani halka Aleni olmayıp isteyen herkesin görebileceği yerler değildir.
-Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma kabahati ile gazetecilik, basın yayın, internet haber sitesi faaliyetlerini, Öbür bir deyişle haber verme, eleştirme hudutlarıyla karşılaştırırsak yasal olarak neler söyleyebilirsiniz?
Yasanın 29. hususuyla getirilen cürüm, TCK’nın yeni 217/A. unsurudur. Öbür bir tabirle bu husus, halk Barışına Karşı Hatalar kısmına iç edilmiştir. Bu kısımdaki cürümler, basın yayın faaliyetinde, TCK’nın en Fazla karşımıza çıkan unsurları ortasında sayılırlar. Kısım içinde TCK’nın Kamu ortasında dehşet ve panik yaratmak maksadıyla tehdide dair 213, kabahat işlemeye tahrik başlıklı 214, hatası ve hatalıyı övmeye ait 215, halkı kin ve düşmanlığa tahrik yahut aşağılama başlıklı 216 ve kanunlara uymamaya tahriki ele Meydan 217. unsurları yer alır. Kısma 217/A. unsuru ek edilmiştir. Kısımdaki hususlara (suçlara) ortak karar mahiyetinde uygulanan 218. hususu Kıymetli bir kararı içeriyor. Yazılan bu unsurlarda tanımlanan kabahatlerin basın ve yayın yoluyla işlenmesi halinde, verilecek cezanın yarı oranına kadar artırılacağını düzenlemiş. Bunun yanında haber Eda sonlarını aşmayan ve tenkit gayesiyle yapılan fikir açıklamalarının da cürüm oluşturmayacağını açıkça belirtmiştir. İşte bu karar, yeni getirilen halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma hatasında da dikkate alınacaktır. Yani, soruşturmaya yahut kovuşturmaya bahis söz, Şayet haber Eda sonlarını aşmayan ve tenkit gayesiyle yapılan fikir açıklamalarından ibaret ise hata oluşturmayacaktır.
UYGULAMA BİRLİĞİ YARGITAY TARAFINDAN SAĞLANABİLECEKTİR
-Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma hatasının yoruma tabi olduğu, yani Yargıç ve savcının yorumuna Çok İmkan verebileceği, tabiri caiz ise her baştan bir ses çıkarabileceği, belli olmadığı tenkitleri var. Bunlara ne diyorsunuz?
Hukuk ve cezai uygulamalarında, belirli hudutlar içerisinde yorum farklılıklarının olması kaçınılmazdır. Bunu günlük uygulamalarda da görüyoruz. Hatta hukuk fakültesinde ders veren hocalarımız ortasında derslerde de bunu görmek mümkündür. kanun yolu dediğimiz itiraz, istinaf ve temyiz bu Cin yani, maddelerin yordam yahut temeline Müsait düşmeyen yorum ya da yanlışlı uygulamaları en üye indirmek için getirilmiştir. Şu anki ceza uygulamalarında, CMK’ya nazaran, genelde beş yılın altındaki yahut isimli Nakit cezaları bölge adliye mahkemelerinde, yani istinafta mutlaklaşıyor. Kimi hatalarda ise ceza ölçüsüne bakılmadan ilgilileri tarafından istinafta verilen kararlar Yargıtay’a yani temyize taşınabiliyor. Bu hata için de bu durum geçerlidir. Öbür bir deyişle, getirilen 30. unsur düzenlemesi prestijiyle halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma kabahatinden bir aylık ceza verilse bile taraflar bunu Evvel istinafa buradan da temyize intikal ettirebileceklerdir. Buna nazaran nihayet kelamı Yargıtay söyleyecektir. Yargıtay’da bu Cin cürümlere bakan bir ceza dairesi vardır. Münasebetiyle Vakit içinde ülkede uygulama birliği Yargıtay tarafından sağlanabilecektir.
-TCK’da halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma hatasında geçen emsal kavramların yer aldığı Öbür hatalar Mevcut mıdır?
Vardır. misal olarak; Cezanın belirlenmesi ve kişiselleştirilmesi kapsamında genel olarak yani bütün hatalarda uygulanan ve cezanın belirlenmesini düzenleyen 61. hususunda göz önünde bulundurulan, işlenen kabahatin yasal tarifinde öngörülen cezanın alt ve üst sonu ortasında Temel cezayı belirleyen haller ortasında “Failin güttüğü Gaye ve saiki” de yer almıştır.
Adam öldürmenin nitelikli hali olarak “Töre saikiyle” ve “Kan gütme saikiyle” devinim etmek ağırlatıcı nedendir. (82. Madde)
İnsanlığa karşı cürümleri düzenleyen 77. hususunda sayılan fiillerin, “siyasal, felsefi, ırki yahut dini ‘saiklerle’ toplumun bir kesitine karşı bir plan doğrultusunda sistemli olarak işlenmesi” ibaresi yer almıştır. TCK’nın üçüncü kısımdaki Topluma Karşı Kabahatlerin birinci kısmında yer olan genel Tehlike Yaratan Hatalar içindeki 170. unsuruyla düzenlenen genel güvenliğin taammüden tehlikeye sokulması hatasında şu ibarelere yer verilmiştir: Bireylerin hayatı, sıhhati yahut malvarlığı bakımından tehlikeli olacak biçimde ya da şahıslarda dehşet, Telaş yahut panik yaratabilecek üslupta sayılan davranışlarda bulunan kişi, altı aydan üç yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.
Kamu Barışına Karşı Hatalar ortasında yer Meydan 213. unsurundaki Kamu ortasında endişe ve panik yaratmak gayesiyle tehdit hatasında Kamu ortasında tasa, dehşet ve panik yaratmak maksadıyla hayat, sıhhat, gövde yahut cinsel dokunulmazlık ya da malvarlığı bakımından alenen tehditte bulunan kişi, iki yıldan dört yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.
Yine halk Barışına Karşı Hatalar ortasında yer Meydan Cürmü ve hatalıyı övme (215. madde) Halkı kin ve düşmanlığa tahrik yahut aşağılama (216. madde) ile Kanunlara uymamaya tahrik (217. madde) hatalarında Faktör yahut ağırlatıcı neden olarak “kamu nizamı açısından Aleni ve yakın bir tehlikenin ortaya çıkması hali, tahrikin halk barışını bozmaya elverişli olması hali” kavramları yer almıştır.
Yukarıda belirlenen kavramlar da kısmen yoruma tabidir. Vakitle Yargıtay tarafından yapılan nitelendirmelerle uygulama birliğine yaklaşılmıştır.
-Bu kabahat nedeniyle tutuklamaların ve infazların önümüzdeki Haziran 2023 seçimleri öncesinde Çabucak uygulanacağı söyleniyor. Bu yasal olarak Muhtemel müdür?
Öncelikle şunu söylemek gerekir; cürüm oluşturacağı söylenen bir hareketin yürürlük tarihinden öncesine yani geçmişe uygulanması imkanlı değildir. Geçmişteki hareketler nedeniyle halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma hatasından Dolayı soruşturma yahut kovuşturma açmak Mümkün değildir. 18 Ekim 2022 tarihi prestijiyle bu unsur uygulanabilecektir. CMK’nın tutuklanmayı düzenleyen ve tutuklanma nedeni olarak ismen sayılan, katalog denilen hatalar ortasında bu hata sayılmamıştır. Hasebiyle bu hata tutuklanma nedeni değildir.
Buna karşılık üst hududu iki yıldan Çok mahpus cezasını getirdiği için tutuklanmayı engelleyen bir durum da yoktur. İnfaz problemine gelince, bir ceza yasal süreçten geçip kesinleşmedikçe infaz edilemez. Bu cürüm için getirilen Özel düzenleme nedeniyle verilen ceza ölçüsüne bakılmaksızın temyize tabi tutulmuştur. Yani taraflar isteyince bu evrak Yargıtay’a gidecektir. Bir cürmün savcılık (soruşturma), mahkeme (kovuşturma) evrelerinden sonra gelen (istinaf) ve en nihayet olarak gelen temyiz basamaklarına baktığımızda ortalama iki üç yıllık Vakit karşımıza çıkabiliyor. Bunları dikkate alınca bu kabahat nedeniyle 2022, 2023 ve 2024 yıllarında bir infazın olabilmesi neredeyse Mümkün görünmüyor. Ayrıyeten şöyle bir durum da vardır. Cezalar aykırı sabit ve gerekçelendirilmedikçe genel olarak alt huduttan verilir. Bu cezanın alt sonu bir yıldır. aksi sabit ağırlatıcı Sebep olmadıkça takdiri indirim nedenleri olarak bir yıllık cezanın altıda birine kadarı indirilerek 10 ay ceza verilecektir. Kişinin Mani isimli sicil kaydı yok ise kararın açıklanmasının Geri bırakılması, cezanın ertelenmesi, Nakit cezasına çevrilmesini engelleyen bir tarafı olmadığı üzere genel uygulama prestijiyle de bu halde karar verilecektir. Bu hallerde mümkün infaz hiç olmayabileceği üzere şahıs yine Öbür bir kabahat işlese bile karşımıza Fazla daha uzun bir Vakit çıkacaktır.
Asım Ekren* / Cumhuriyet Savcısı
Yorum Yok