Türkiye’nin Suriye hududunda inançlı bölge oluşturmak için attığı adım dünyada yeni sistemin birinci kilometre taşı oldu. Daha düne kadar Orta Doğu’da istedikleri üzere at koşturan global güçler, yeni yüzyılda birinci sefer bölgesel bir aktörün oyununa ayak uydurmak zorunda kaldı. Bu durumdan rahatsız olan Batı’ya karşı, “neo-Doğu Bloğu” olarak algılanan Rusya, İran ve Çin kısmen da olsa mutlu görünüyor.
Dünya basını ve Rus basını “Barış Pınarı harekatının kazananı Rusya” diye başlık atarken, Putin Suriye’den Afrika’ya uzanmak üzere, Soçi’yi mesken tutan 54 Afrika ülkesinin başkanını ağırlıyordu. Rus basını Afrika doruğunu öne çıkarsa da aslında en değerli tepe Erdoğan-Putin doruğuydu. Soçi’de yapılan Barış Pınarı tepesi, global siyasetin geleceğini değiştirdi. Bu tepe kuşkusuz geri dönüşü olmayan yeni dünya tertibin habercisiydi. Barış Pınarı harekatı yalnızca Suriye’ye barış umudu getirmekle kalmadı, tüm dünya için yeni bir tertibin pınarı oldu.
22 Ekim’de Türkiye ve Rusya birinci kere ABD ile değil ABD’ye karşın bir mutabakata vardı. Bu muahedenin tetiklediği süreçlerin Suriye’de kıymetli iki terör yapılanmasının sonuna işaret ettiği aşikar. PYD/PKK’nın alan sahibi olduğu bölgeye Suriye Ulusal Ordusu ile Rejim güçleri yerleşti. Böylelikle değerli bir kazanım elde edildi ve yeni bir Sykes-Picot oldubittisine müsaade verilmedi. Bilhassa Türkiye’nin eforlarıyla bir terör örgütünün devletleşmesi engellendi. Soçi mutabakatının akabinde PYD/PKK’nın maskesi düştü ve ABD’nin ona verdiği gerçek misyon anlaşıldı. Suriye’de Blackwater/Academi şekli Batılı özel ordu şirketlerinin eğittiği taşeron bir güç olduğu ortaya çıkan PYD/PKK’nın siyasi tahlilde yeri olmadığı tezinin doğruluğu Rusya Savunma Bakanlığı’nın açıklamalarıyla da teyit edilmiş oldu.
Rusya’nın Komsomolskaya Pravda gazetesinin 26 Ekim’de yayımladığı “ABD, Suriye’nin petrolünü kendi özel ordularını finanse etmek için çalıyor” başlıklı haberde, Rusya Savunma Bakanlığı ABD’nin Suriye’deki petrol kaçakçılığını fotoğraflarla deşifre ediyordu. Rusya bu biçim haberleri propaganda hedefli da yapıyor; ancak kelam konusu haberde kelamda Kürt özerk idaresine bağlı petrol şirketinin ismi de geçmesine karşın, PYD/PKK yahut ABD, Rus Savunma Bakanlığı’nı yalanlayan bir açıklama yapmadı. Hatta Trump petrolün kendisi için tek maksat olduğunu yaptığı açıklamalarla teyit etti. Twitter’dan yaptığı açıklamada PYD/PKK’nın bundan sonraki vazifesinin petrol kuyularının bekçiliği olduğuna işaret eden Trump muhtemelen ABD tarihinin en açık kelamlı lideri. Barış Pınarı harekatı vesilesiyle, siyasi güzellemelerle devletleştirilmeye çalışılan terör örgütünün gerçek vazifesinin kuyu bekçiliği olduğu, örgütün aslında ABD’nin bölgesel müttefiki değil, özel ordu şirketlerine ucuz insan gücü sağlayan mahallî bir taşeron olduğu ortaya çıktı.
Suriye siyasetinin gerçek yüzü ortaya serilince, ABD bunu örtmek için öteki bir tahlil bulamamış olmalı ki çabucak dikkatleri dağıtacak diğer bir operasyona el attı. Bölgesel siyasetindeki çöküşü terör örgütü DEAŞ’ın başkanını öldürmekle kurtarmaya çalışan ABD, aslında Suriye’de kalmak için kendisine haklı bir neden de bırakmamış oldu. Bundan sonra (Irak’ta olduğu gibi) Suriye’de de bir işgalci güç olarak kalmaya devam edecek olan ABD’nin bu ülkede siyasi istikrara ve tahlile hiçbir katkısı olmayacak. Büyük ihtimalle çözümsüzlüğe katkı sağlayacak olan ABD’nin bundan sonra nasıl bir strateji geliştireceği de dikkatle izlenerek düzgün okunması gereken bir sıkıntı.
– Türkiye-Rusya bağlarının yeni seviyesi
Astana süreciyle başlayıp Barış Pınarı harekatına kadar gelişen Türkiye-Rusya ilgileri birçok kez kırılma noktasına gelmiş olsa da, çetin pazarlıklarla ve titiz diplomasiyle, sonuçta her iki ülkeye ve bölgenin istikrarına katkı sağlamış görünüyor. İki tarafın farklı görüşlere sahip olması, bu münasebetin uzun bir müddet devam edeceği öngörüsüne müsaade vermiyordu. Süreç boyunca her iki tarafın basını ve milletlerarası münasebetler uzmanlarının değerlendirmeleri takip edildiğinde, her an dağılacak bir süreç yaşanıyor üzere görünüyordu. İki ülkenin uzmanları da karşılıklı olarak güvensizliği lisana getiriyorlardı. İki ülkenin siyasetçileri de birbirlerine ziyadesiyle aksi açıklamalarıyla bu sürecin hassasiyetini vurguluyorlardı.
Barış Pınarı harekatıyla artık siyasi platforma taşınan Suriye sorununun geleceğinin nasıl şekilleneceği şimdiden bilinmiyor. Rusya ve Türkiye karşılıklı çıkarlarının nezaretinde düzgün performans sergileseler de, hala farklı taraflarda duran iki devletin milletlerarası siyasette karşı karşıya geleceği bölge yalnızca Suriye’den ibaret değil. Suriye bu iki gücün masada ve alanda karşılaştığı bölgelerden yalnızca biri. Orta Doğu, Afrika ve Latin Amerika üzere bölgelerde her gün daha da etkinleşen bir siyaset yürütmesi, Rusya’yı yalnızca Batı ve ABD ile karşı karşıya getirmiyor. Afrika’da Çin, Türkiye, ABD ve AB ülkeleriyle de karşılaşacak olan Rusya’nın bu yeni küresel dış siyasette nasıl bir yol izleyeceği çok değerli. Rusya’nın yeni dış siyaset doktrinini uygun okuyan devletler, kendi güçlerini Rusya ile hengame ederek değil, çetin pazarlıklar yaparak harcama imkanına sahip olacak.
Rusya’nın değerli niyet kuruşlarından olan Valday Kulübü daima olarak “yeni dünya nizamı ve Rusya’nın yeni dış siyaset doktrini” bahisli değerlendirmeler yapmakta. Valday’ın internet sitesinde yayınlanan, yeni dünya sistemi ve mümkün dört senaryoyu içeren raporda, Rusya için en uygun olduğu söylenen senaryo, çok kutuplu bir dünya senaryosu. Raporda global tertibin süratle değiştiğini sav eden siyaset bilimci Dr. İvan Timofeev dünyanın, yenilenmiş liberalizme dönüş, tek kutuplu dünya, çok kutuplu dünya ve global anarşiyi yaşayabileceğini söylüyor. Dr. Timofeev’e nazaran Rusya için her dört senaryo da kabul edilebilirken en uygun olanı çok kutuplu dünya tertibi. Bu çok kutuplu dünya nizamında Çin, Rusya ve Hindistan bir kutup oluşturabilir diyen Timofeev, kelam konusu raporda Türkiye’yi görmezden geliyor. ABD’nin karşısında Çin, Rusya ve Hindistan’ın oluşturacağı ikinci kutbun istikrar sağlayacağını söyleyen Timofeev, var olan sistemin süratle gelişen dünyaya ayak uyduramadığını söylüyor. Rusya Dış İlgiler Birliği program müdürü olan Timofeev’in kendisinin de tez ettiği gelişmelere ayak uyduramadığı, Rus ve Türk akademileri ortasında var olan bağlantı eksikliğinin net fotoğrafını teşkil ettiği söylenebilir. Rusya’nın yeni dünya tertibinde kutup başı olmaktan çekineceğini, bu rolü Çin’e atfettiğini yazan Timofeev, bilhassa Suriye ve Orta Doğu’da Rus-Türk münasebetlerini dikkate almamış; Türkiye’nin bölgesel güçten global bir güce ilerleyişini de görmezden geliyor.
Rus uzmanların birçok Türkiye’nin bağımsız bölgesel bir güç olduğunu anlamakta zorluk çekiyor. Erdoğan-Putin diplomasisini genel olarak Suriye bazlı ve konjonktürel formda okuyan Rus uzmanlar, Barış Pınarı harekatıyla süratle gelişen yeni süreçlere de hazır değillerdi; Türkiye’nin kendi çıkarlarını bu derece savunacağını varsayım edememişlerdi. Timofeev aslında Rus uzmanların bir genellemesi üzere okunabilir; akademideki hal bu türlü olunca da Rusya ve Türkiye kolay anlaşabileceği hususlarda zorluklar yaşıyor. Ne yazık ki iki ülkenin akademisi ve siyasi uzmanları karşılıklı olarak yaşanan değişimleri okuyamıyorlar. İç siyasetten dış siyasete kadar Soğuk Savaş devrinden çıkamayan uzmanlar, her iki başkanın suratına yetişemedikleri üzere, iki önderin karşılıklı kararlarına da “Fransız” kalıyorlar.
Timofeev aslında kendi raporunda Rusya’nın dış siyaset doktrinini açıklıyor. Yeni tertibin çok kutuplu olmasının Rusya için en uygun senaryo olduğunu sav eden Timofeev, aslında Rusya’nın yeni çok kutuplu dünyada eşit ortak ülkeler olmasını dilek ettiğini söylüyor. Farklı bölgesel ve global oluşumlar içinde dengelerin sağlanması durumunda, Rusya için yeni bir silahlanma yarışına katılmadan gelişme imkanı bulunacağını söyleyen Timofeev, öteki oyuncularla karşılıklı çıkarlar gözetilerek bağlantıların geliştirilmesinin ve var olan devletlerin egemenliklerinin korunmasının da Rusya için olumlu olduğunu düşünüyor. Kelam konusu doktrine nazaran, Rusya’nın hem yakın hudutlarında (Doğu Avrupa, Kafkasya) hem uzak bölgelerde (Orta Doğu, Orta Asya, Afrika) Türkiye ile karşılıklı çıkarlarını gözeterek çalışmadan muvaffakiyete ulaşması mümkün değil.
Türkiye-Rusya alakalarının muhafazakar realist formatta geliştirilmesinin ve Astana-Soçi süreçlerinin ilerletilerek yeni ikili diplomatik doktrine dönüştürülmesinin her iki devletin de kısa ve uzun vadeli çıkarlarına uygun olduğunu hala göremeyen entelektüeller, günümüzde gerçek politiği uygulayan diplomatların ve ülke başkanlarının oldukça gerisinde kalıyorlar. Global siyasetin süratle değiştiği günümüzde, eski akademik sistemin de değişmek zorunda olduğu aşikar. Rusya ve Türkiye, yarın diğer bir coğrafyada (Suriye’de olduğu gibi) karşı karşıya geldiğinde (“kriz idare masaları” olan) Astanavari süreçleri yaşamamak için, bugünden bu masaları kurup kriz tedbire çalışmaları yürütürlerse, yeni dünya tertibine geçişte öncülük yapmış olacaklar.
[Grozni ve İstanbul’da yaşayan araştırmacı gazeteci Saslanbek İsaev Rusya, Kafkasya ve Türkiye münasebetleri alanında uzmanlaşmıştır]
Yorum Yok