Kamuoyunda daha Fazla Dezenformasyon Yasası olarak Anlatım edilse de resmi kaynak olarak 7418 sayılı Basın Kanunu ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair kanun diye geçer. 14.10.2022 tarihinde TBMM’de kabul edilen kanun, 18.10.2022 tarihli, 31987 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
-Kanun hakkında genel olarak ne söyleyebiliriz?
Kamuoyunun da yakından tartıştığı yasa, gerek şahıs ile kurumlar ve gerekse de basın yayın, internet toplumsal medya alanında iş veren Kurum yahut vazifelileri yakından ilgilendiren kararları içeriyor. Bizim yasanın lehinde ya da aleyhinde bir yorum yapmamız gerçek olmayabilir. Biz yasanın içeriğini vermeye çalışırsak Sorun zati anlaşılabilecektir. Öbür bir deyişle, Yasa içeriği olduğu üzere açıklandığında husus anlaşılabilecek ve ne olduğu yahut ne olmadığı konusundaki belirsizliklerin giderilebilmesine katkı sağlanabilecektir.
-Bu kanun yalnızca basın yayın, internet-sosyal medya ile ilgili değişiklikleri mi getirmiştir?
Aksine birçok maddede değişiklik yahut ekler yapılmıştır. Kamuoyunda daha Fazla basın ve internet ile ilgili kararlar ve “yalan haber” diye tabir edilen TCK’ya eklenen “Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” ya ait 217/A. unsur tartışılıyor. Bu bahisler ortasında Çok yer almasa da bunların yanında kanunda Kıymetli yeni kararlar ile değişiklikler getirilmiştir. Dezenformasyon Yasası olarak tabir edilen düzenleme 24 başka kanunda ya değişiklik ya da ek kararlar getirmiştir. Bunlar Aka ölçüde basın yayın, internet-sosyal medya alanındaki yeni düzenlemenin sonucu ve ahengi mahiyetindedir.
Bu kanunları şöyle sıralamak mümkündür:
5187 sayılı Basın Kanunu, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Hatalarla Uğraş Edilmesi Hakkında Kanun, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu, 195 sayılı Basın-İlan Kurumu Teşkiline Dair Kanun, 5510 sayılı Toplumsal Sigortalar ve genel sıhhat Sigortası Kanunu, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu, 4734 sayılı halk İhale Kanunu, 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Ortasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun, 1700 sayılı Dahiliye Memurları Kanunu, 7201 sayılı Tebligat Kanunu, 213 sayılı Vergi Yordam Kanunu, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu, 2911 sayılı Toplantı ve Şov Yürüyüşleri Kanunu, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu, 3011 sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanacak Olan Yönetmelikler Hakkında Kanun, 3402 sayılı Kadastro Kanunu, 4706 sayılı Hazine’ye İlişkin Taşınmaz Malların Kıymetlendirilmesi ve Katma değer Vergisi Kanunu’nda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, 4721 sayılı Türk uygar Kanunu, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 7223 sayılı mahsul Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu, 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu.
VATANDAŞIN HAKKINI ARARKEN KARŞILAŞTIĞI SIKINTILAR
– Basın yayın, internet alanlarında bundan evvelki yasal düzenleme genel olarak nasıldı? Gerek basın yayın gerekse de vatandaş açısından uygulamada görülen zahmetler Mevcut mıydı?
Gündelik hayatta haberler yahut yayınlar hem gazete-dergi ve radyo-televizyon hem de internet-sosyal medya üzerinden kamuoyuna yansıyor. Öbür bir deyişle, ortada bir haber yahut yayın Mevcut ancak yasal kararları birbirinden farklı bağlantı araçlarında yer aldığında ve haklarının ihlal edildiğini öne süren vatandaş yahut kurumlar tarafından talep-şikayet konusu yapıldığında Enteresan bir sonuçla karşılaşırız. Bunu şöyle örnekleyebiliriz:
Gazete yahut mecmua üzere basılı yapıttaki bir yayın ise 09.06.2004 tarihli, 5187 sayılı Basın Kanunu’na tabidir. Radyo yahut televizyon yayını ise ki genelde o denli oluyor, duruma nazaran şayet, resmi yayın organı TRT aracılığıyla yapılmış ise 11.11.1983 tarihli, 2954 sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu’na, Şayet Özel radyo-televizyon vasıtasıyla gerçekleşmişse 15.2.2011 tarihli, 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların kurum ve Yayın Hizmetleri Hakkındaki Kanun’a tabi olacaktır. Hasebiyle, benzeri bahislerdeki maddelerde yer almasına Karşın iki farklı yasal düzenlemeyi içermeleri nedeniyle yayını yapanın TRT yahut Özel radyo-televizyon olmasına nazaran yasal sonuçları da değişebilmektedir.
Sadece yahut tıpkı vakitte internet-sosyal medya ortamında yapılan bir yayın ise ki çoğunlukla artık bu türlü oluyor: Bu da 04.05.2007 tarihli, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Cürümlerle Gayret Edilmesi Hakkındaki kanun kararlarına tabi olacaktır. Şayet yayın, internet toplumsal medyada Fikir ve sanat yapıtı hakkını ihlal etmiş ise 13.12.1951 tarihli (04.05.2007 tarihli değişiklikle), 5846 sayılı Fikir ve Sanat Yapıtları Kanunu’na tabidir.
Görüldüğü üzere ortada birebir habercinin (gazetecinin), tıpkı tarihli ve birebir husustaki tıpkı yayını Laf konusu olduğu halde içerik, metot ve sonuçları prestijiyle birbirinden farklı yasal düzenlemeler karşımıza çıkıyor. Örneğin, habere mevzu şahıs yahut kurum, bu nedenle Benlik haklarının ihlal edildiğini argüman ederse, Öbür bir deyişle yayına karşı yanıt ve düzeltme (tekzip) hakkını kullanmak isterse yayın cinsine nazaran farklı yasal yollara başvurması gerekecektir. Haber, gazete yahut mecmuada mi, televizyon ya da radyoda mı, internet-sosyal medyada mı yer almıştır? Belirtilen kanunların bu istikametteki anne çerçevesi Anayasa’nın 32. unsuru olmasına Karşın tabi olunan yasaya nazaran bir Fark yapılması gerekir. Maddelerinin farklı olması nedeniyle şu taraflardan Mecbur olarak farklılıklar da ortaya çıkıyor: Hangi yayınlara karşı, kimler, hangi müddet içerisinde, nereye, nasıl başvurabileceği üzere konularda farklılıkların yanında yasal itirazlar, karar mercii, taleplerinin içeriği ile öteki temel ve yöntemleri de farklılık oluşturuyor. Bu da gerek haberciler istikametinden gerekse de habere bahis şahıslar istikametinden, uygulamada daha süratli ve Faaliyet ile tarafları müdafaa üzere açılardan farklı asıllı sonuçları doğuruyor.
İNTERNET HABER SİTELERİ DE MÜDDETLİ YAYIN SAYILACAK
-Bu karmaşık duruma Dezenformasyon Maddesi’nin Olumlu tesiri olacak mı?
-Sosyal medya yayınlarına karşı, vatandaşların haklarının daha Fazla korunması sağlanmış mıdır? var duruma nazaran vatandaş açısından kolaylaştırılmış bir durum Mevcut mıdır?
Öncelikle vatandaş yahut ilgili kurumlar, artık gazete, televizyon yayınlarında olduğu üzere kendileriyle ilgili gerçek olmadığını düşündükleri internet haber sitelerine karşı tekzip verebilirler. Bu yolla kendilerini kamuoyuna ve yayına karşı izah etme imkanları olabilecektir. İçeriğin çıkarılması ve/veya engellenmesini isteme hakkı ayrıyeten duruyor. Yine hakimliklerce verilen kararların maddedeki 4 saatlik müddette uygulanabilmesi için uygulamadaki aksaklıklardan biri olan teknik altyapı kurulması ve/veya bunun güzelleştirilmesi, elektronik ortamda tebligat yapılması, vatandaşın da internet haber siteleriyle ilgili bilgileri anne ekranda görebilmesi ve elektronik ortamda bunlara ulaşabilmesi, talebini elektronik ortamda yapabilmesi istikametlerinden düzenlemeler getirilmiştir.
TAZMİNAT TALEBİ VE TEKZİBİN 24 SAAT İÇERİSİNDE YAYINI
-Vatandaş lehine getirilen düzenlemelere Örnek verebilir misiniz?
Vatandaş yahut habere bahis edilen kurumlar istikametinden Kıymetli haklar getirilmiştir:
Kullanıcılar, internet haber sitesinin aktiflik gösterdiği Amel yeri adresi, ticari unvanı, elektronik posta adresi, irtibat telefonu ve elektronik tebligat adresi ile yer sağlayıcısının ismi ve adreslerine ilgili internet ortamında ve anne sayfada direkt ulaşabileceklerdir. Bu bilgiler, irtibat başlığı altında bulundurulacaktır. Bu durum, taleplerin daha kısa müddette ve tesirli olarak elektronik ortamda iletilmesini sağlayacak ve kullanıcılara muhatabı bilme istikametinden itimat verebilecektir.
Bunun yanı sıra, kullanıcılar, internet haber sitesindeki bir içeriğin birinci Kez sunulmaya başlandığı tarih ile sonraki güncelleme tarihlerini her erişildiğinde değişmeyecek halde içeriğin üzerinde görebileceklerdir. Bununla ileride lehte yahut aleyhte Sonuç doğurma ihtimali olan birtakım içeriklerin Biricik taraflı bir halde kaybedilmesinin (silinmesinin) önüne geçilmek istenmiştir.
Kullanıcılar, internet haber sitesi istikametinden de genel esasalar Bâtın olmak üzere Basın Kanunu’nda sayılan aksiyonlara karşıtlık halinde türel (tazminat) talep edebilecek, cezai mesuliyet nedeniyle şikayet edebileceklerdir. Daha evvelki talep yahut şikayetlerde karşılaşılan sorumluların tespitindeki zorluklar Aka ölçüde, artık olmayacaktır. Zira bu bilgiler cumhuriyet başsavcılıklarına verilecek beyannamede gösterilecek ve açık olarak, yani isteyen herkesin görebileceği formda kayıt edilecektir.
Bunlara ek olarak, şahıs yahut kurumların varsa düzeltme ve karşılık (tekzip) talepleri internet ortamında da karşılanacaktır. Tekzip taleplerinin, hiçbir düzeltme ve ekleme yapılmaksızın, yazının alındığı tarihten itibaren en geç bir gün içinde, ilgili yayının yer aldığı sayfa ve sütunlarda, URL irtibatı sağlanmak suretiyle, tıpkı puntolarla ve tıpkı halde yayımlanması zorundadır. Yayın hakkında verilen erişimin engellenmesi ve/veya içeriğin çıkarılması kararının uygulanması ya da internet haber sitesi tarafından içeriğin tabiatıyla çıkarılması durumunda, tekzip metni ilgili sitede birinci yirmi dört saat, anne sayfada olmak üzere bir hafta mühletle yayımlanacaktır. Tekzibin yayınlanmaması ve ilgilinin talebi üzerine Sulh ceza hakimliğince verilen düzeltme ve karşılığın yayımlanmaması halinde bu durum kabahat olacağı için şikayet edilebilir.
* ‘Haberlere Karşı Yasal Haklar’, ‘Türkiye’de İnternet – Toplumsal Medya Hukuku’, ‘Basılı, Görsel ve Toplumsal Medyada Düzeltme ve Cevap’ ile ‘Spor, Basın, Yayın, İnternet. Karar-Talep-Yazışma Örnekleri’ kitaplarının müellifi.
Asım Ekren* / Cumhuriyet Savcısı
Yorum Yok