Hukukçu Prof. Dr. ümit Yeniocak, Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin akabinde açılan tazminat davalarında mevzuattaki gelişmeleri ve farklı durumlardaki uygulama örneklerini AA Tahlil için kaleme aldı.
***
Bugünlerde hukuk topluluğunda, zelzele kaynaklı ziyanların tazmini talebiyle açılacak tazminat davaları için hummalı bir hazırlık yapılıyor. Zelzeleden doğan ziyanlarla ilgili olan bu davalarda tazminat sorumluluğu bakımından Özellikle iki Küme öne çıkıyor: Müteahhitler ve Bina denetçileri. Mevzuatımız, müteahhitlerin basiretli olmalarını yani inşaat faaliyetlerinde öngörülü ve önlemli davranmalarını; inşaat yapılan tabanın, kullanılan inşaat tekniğinin ve gerecin Müsait olup olmadığını, hangi riskleri barındırdığı konusunda Amel sahibini uyarmaları gerektiğini; karşıt halde ortaya çıkacak ziyanlardan Mesul olacağını söyler. Tıpkı biçimde Bina kontrollerinde vazife Meydan şahıslar de misyonlarını teknik kurallara ve mevzuata Müsait formda yerine getirmemeleri halinde, oluşan ziyanlardan direkt sorumludur. 6 Şubat 2023’te meydana gelen Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların ortaya çıkardığı görüntü, ülkemizde inşaat bölümünün Kıymetli bir kısmının mevzuata ve teknik gerekliliklere Müsait bir aktiflik yürütmediği; var sistemin ve yaptırımların kâfi olmadığı gerçeğini ortaya çıkardı.
– Mevzuattaki gelişmeler
Bu alanda yaşanan Değerli mevzuat gelişmelerinden biri 2001 tarihli Bina Kontrolü Kanunu’dur. Bu kanuna nazaran, kanun kapsamına giren bütün yapılar Bina kontrol kuruluşlarının kontrolüne tabidir. Vazifelerini gereği üzere yerine getirmeyen Bina kontrol kuruluşlarının yöneticileri, ortakları, denetçi mimar ve mühendisleri ile proje müellifleri[1], laboratuvar vazifelileri ve Bina müteahhidi Mesul tutulmuştur.
Müteahhitlerin ve Bina denetçilerinin tüzel sorumluluğunun 2 istikameti bulunuyor. Cezai mesuliyet ve tazminat sorumluluğu. Yani bu bireyler bir yandan misyonlarını ve işlerini gereği üzere yapmamaları sebebiyle insanların yaralanmasına yahut vefatına Sebep olmak suçlamasıyla ceza mahkemelerinde yargılanacak; öbür yandan ise ziyan görenlerin açtığı tazminat davaları görülecek.
Zarar gören şahıs ile müteahhit ya da Bina denetçisi ortasındaki münasebete nazaran açılacak davanın desteği değişir. mesela sarsıntıda yıkılan konutunu ya da Amel yerini müteahhitten satın Meydan ya da Nakit karşılığı müteahhide mesken inşa ettiren kişi, inşaatın teknik gerekliliklere ve mevzuata Müsait yapılmadığı gerekçesiyle müteahhide karşı tazminat davası açabilecektir. Birebir inşaatın kontrolünde misyon yapan Bina denetçisi firma da kontrol vazifesini gereği üzere yerine getirmediği için müteahhitle Birlikte Mesul olur. Bu sebeple, açılacak tazminat davası her ikisine Birlikte açılır.
– Farklı senaryolar
Ancak senaryo her Vakit bu kadar Yalın olmaz. mesela yıkılan binanın önüne tesadüfen park edilen bir aracın üzerine yıkılan yapı nedeniyle kullanılamaz hale gelmesi durumunda, araç sahibi, daha Evvel hiç tanımadığı, rastgele bir bağlantısı bulunmayan müteahhit ve Bina kontrol firmasına karşı Tekrar tazminat davası açabilir. Zira hukuka alışılmamış bir harekette bulunan müteahhit ve Bina denetçisi, zelzele anında yıkılan binanın önüne park eden araç sahibinin mülkiyet hakkına ziyan vermiş olur. İşte mülkiyet hakkına, hukuka alışılmamış bir halde müdahale edilen araba sahibi bu hukuksal sebeple müteahhit ve Bina kontrol firmasına karşı, “haksız fiil” dediğimiz türel sebebe dayanarak tazminat davası açabilecektir. şayet araç sigortalıysa ve sigorta şirketi ziyanı karşılamışsa bu durumda Mesul bireylere karşı tıpkı tazminat (rücu) davası sigorta şirketi tarafından açılabilecektir.
Yaşanan Öbür Acı örneklere de bakacak olursak, zelzelenin olduğu gece bir otelde konaklayan müşteriler otelin yıkılmasıyla yaralanmış ya da hayatını kaybetmişse burada binanın imalinde kusuru bulunan müteahhit ve Bina kontrolü misyonunu gereği üzere yerine getirmeyen Bina kontrol firması Mesul olacağı üzere, bunlarla Birlikte oteli işleten şahıs ve ayrıyeten binanın maliki de Mesul olacaktır. Açılacak tazminat davası bütün bu şahıslara karşı Birlikte açılacak ve mahkemenin vereceği tazminat kararından bütün sorumlular “müteselsilen” Mesul olacaktır. Müteselsil mesuliyet basitçe, bu şahısların hepsinin tazminatın tamamından Mesul olacağı manasına gelir. Rastgele biri, “benim sorumluluğum yüzde 10” diyerek tazminatın yüzde 10’unu ödeyip sorumluluktan kurtulamayacak, tazminatın tamamı ziyan görene ödenene kadar hepsi Mesul kalmaya devam edecektir.
– Vakit aşımı süresi
Bu davalarda akla gelen sorulardan biri, yıllar Evvel yapılan binalarda Vakit aşımı mühletinin dolup dolmadığıdır. İnşaatın üzerinden Fazla Vakit geçtiği için artık müteahhit ya da Bina denetçisinin sorumluluktan kurtulmasının Muhtemel olup olmadığı merak ediliyor. Bilhassa 1999 Marmara sarsıntısından sonra bu bahis hukuk topluluğunda ve yargı kararlarında çokça tartışıldı. Sonuç olarak bu konuda verdiği kararlarda Yargıtay, Vakit aşımının binanın inşa edildiği tarihten değil sarsıntının meydana geldiği tarihten itibaren başlayacağı istikametinde bir içtihat geliştirdi.
Ancak 2000’li yıllarda verilen bu kararlardan sonra Değerli bir mevzuat gelişmesi yaşandı. 2012 yılında yeni Türk Borçlar Kanunu yürürlüğe girdi. Bu kanunda haksız Fiil davalarında Vakit aşımı müddetinin fiilin işlendiği tarihten itibaren azami 10 yıllık bir mühletle hudutlu olduğu açıkça belirtildi. İnşaat işlerinde fiilin işlendiği tarih inşaatın tamamlandığı tarihtir. Münasebetiyle ilgili kanun hususunu okuduğumuzda birinci bakışta, 10 yıllık azami Vakit aşımı mühletinin bu tarihten itibaren başlaması gerektiği, münasebetiyle zelzeleden geriye 10 yıldan daha Evvel inşa edilen binalarda Vakit aşımı mühletinin dolduğu anlaşılıyor. Fakat bahis bu kadar net değil.
Bu kanun tasarı evresinde iken aslında haksız fiildeki azami Vakit aşımı müddeti 10 Yıl değil 20 yıldı. Lakin daha sonra Türkiye Aka millet Meclisi (TBMM) eşitlik Kurulunda bu hususa müdahale edilerek mühlet 10 yıla indirildi. eşitlik Kurulu bu değişikliğin münasebetini yazarken Yargıtayın zelzele kararlarına atıf yaparak “Zaman aşımı aslında inşaat tarihinden değil zararın ortaya çıktığı andan (yani depremden) itibaren başladığına nazaran, bu unsurdaki Vakit aşımı müddetini 20 Yıl yapmanın bir gereği yok.” dedi.
Sonuç olarak, TBMM eşitlik Kurulunun bu münasebetine ve Yargıtayın eski içtihatlarına baktığımızda, bugün prestijiyle zelzele sebebiyle açılacak tazminat davalarında Yargıtayın Vakit aşımı mühletini Yine zelzele tarihinden itibaren başlatacağını; müteahhitlerin ve Bina denetçilerinin Vakit aşımı savunmalarını reddedeceğini kestirim etmek mümkün.
– Davalar ne Vakit biter?
Ancak, bu davaların ne Vakit biteceği ve davalar kazanılsa bile sorumlulardan tazminat Tahsil edilip edilemeyeceği Fazla Kıymetli mevzulardır. Yargı sistemimizin yoğunluğu ve tartısı sebebiyle bu davalardan Sonuç almak maalesef uzun yıllar alacaktır. Üstelik dava kazanılsa bile Mesul tutulan müteahhit ve Bina denetçilerinden bu tazminatların Tahsil edilebileceği hususu da kuşkulu. Zira Mesul şahısların mal varlıklarını elden çıkarmalarını önlemek üzere ivedilikle bir Tedbir kararı alınmazsa, bu şahıslar tazminata mahkum olsalar bile mal varlıklarını elden çıkarmışlarsa tazminatın tahsili Fazla güç.
Bu sebeple, zelzele mağdurlarının bu sürecin sonunda bir kere daha mağdur olmamalarını sağlamak üzere, Örneğin zelzele kaynaklı tazminat davalarının süratli bir formda tamamlanması için Özellikle kanıtların toplanması ve mahkemelere ulaştırılması konusunda idari ünitelerin düzgün organize olması, Yargıç ve işçi sayısının artırılması, müteahhitlerin ve Bina kontrol firmalarının mal varlıklarını diğerlerine devretmesinin engellenmesi üzere birtakım tedbirlerin Vakit kaybetmeden alınması gerekir. aksi halde, depremzedeler davaları kazansa bile geç gelen eşitlik kimsenin bir işine yaramayacak.
[1] Mimarlık, mühendislik tasarım hizmetlerini iştigal konusu olarak seçmiş, yapının etüt ve projelerini hazırlayan şahıs manasına gelir.
[Prof. Dr. ümit Yeniocak, Yeniocak Kontrat Akademisi, Altınbaş Üniversitesi Hukuk Fakültesi]
* Makalelerdeki fikirler müellifine aittir ve Anadolu Ajansının editöryal siyasetini yansıtmayabilir.
Yorum Yok