(4) Numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin Kimi Kurallarının İptali ve Birtakım Kurallarının İptal Talebinin Reddi
Anayasa Mahkemesi 9/11/2022 tarihinde E.2018/123 numaralı evrakta, (4) numaralı Bakanlıklara Bağlı, İlgili, Bağlantılı Kuruluş ve Kuruluşlar ile öbür Kuruluş ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin kimi kurallarının Anayasa’ya muhalif olduklarına ve iptallerine, birtakım kurallarının ise Anayasa’ya ters olmadıklarına ve iptal taleplerinin reddine karar vermiştir.
A. AFAD İşçisinin misyon ve Yetkilerinin AFAD Tarafından Çıkarılacak Yönetmelikle Belirlenmesini Düzenleyen Kural
CBK kuralıyla, Vilayet afet ve acil durum müdürlüğü ile afet ve acil durum arama ve kurtarma birlik müdürlüğü çalışanının vazife ve yetkileri, görevlendirme, çalışma yol ve temelleri ile bu müdürlük işçisine ait öbür konuların Afet ve Acil durum İdaresi Başkanlığı (AFAD) tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenmesi öngörülmektedir. Anayasa’nın 106. unsuruna nazaran CBK’lar ile bakanlıkların kurulmasını, kaldırılmasını, misyonları ve yetkilerini, Örgüt yapısını düzenleyebilme yetkisini haiz Cumhurbaşkanı’nın, bakanlıklara bağlı Kuruluş ve kuruluşların da kurulması, kaldırılması, vazifeleri ve yetkileri ile Örgüt yapısını CBK ile düzenleyebileceğini anayasanın sistematiği gereği ve evleviyetle kabul etmek gerekir. Fakat CBK’ya bırakılan bu düzenleme yetkisinin Öbür bir idari organ tarafından kullanılması Mümkün değildir. Bununla Birlikte yürütme organının yetkili olduğu bahse ait CBK’da her türlü ayrıntıyı düzenlemesi de gerekmez. CBK ile bahse ait Temel kurallar belirlendikten ve genel çerçeve çizildikten sonra bu çerçevenin içinde kalan konuları belirleme yetkisinin ilgili yönetime bırakılması mümkündür.
Dava konusu kuralın yer aldığı CBK’nın AFAD’ın kuruluşu, teşkilatı, vazife ve yetkilerine ait konuları düzenleyen İkinci Kısmı’nda yer Meydan kurallar incelendiğinde işçinin vazife ve yetkileri, görevlendirilmesi, çalışma metot ve asılları ile işçiye ait öbür konular konusunda düzenleme yapmadığı görülmüştür. Bu prestijle mevzuya ait genel çerçeve ve Temel kurallar CBK ile belirlenmeksizin dava konusu kuralla düzenleme yetkisinin yönetmeliğe bırakıldığı anlaşılmıştır. Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle kuralın içerik istikametinden Anayasa’ya karşıt olduğuna ve iptaline karar vermiştir.
B. Yurt Dışı Teşkilatında Görevlendirilecek Çalışanın Haiz Olması Gereken Nitelikleri Düzenleyen Kural
CBK’nın 63. hususunun dava konusu (2) numaralı fıkrasında Yurt dışı teşkilatında görevlendirileceklerin hala Avrupa Birliği işleri uzmanı yahut daha üst takımlarda çalışıyor olmaları gerektiği düzenlenmiştir. Anayasa’nın 128. hususunun ikinci fıkrasında memurların ve diğer halk vazifelilerinin niteliklerinin, atanmalarının, vazife ve yetkilerinin, hak ve yükümlülüklerinin, aylık ve ödenekleri ile öbür özlük işlerinin kanunla düzenleneceği öngörülmek suretiyle memurlar ve öteki halk vazifelileri özlük hakları bakımından anayasal garantiye kavuşturulmuştur. Dava konusu kural, Yurt dışı teşkilatına atanma için çalışanın haiz olması gereken nitelikleri düzenlemektedir. Bu prestijle kural, Anayasa’nın 128. unsuru mucibince münhasıran kanunla düzenlenmesi gereken bir mevzuyu düzenlemektedir. Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle kuralın husus bakımından ve yetki istikametinden Anayasa’ya ters olduğuna ve iptaline karar vermiştir.
C. Yönetime Her Türlü Bilgi, Data ve İstatistiği Toplama Yetki ve Vazifesini Veren Kural
Dava konusu kuralla Uygulama ve Data İdaresi Daire Başkanlığına vergiye istekli ahengi artırmak, vergi kayıp ve kaçağı ile çaba etmek ve tahsilatta aktifliği artırmak maksadıyla mükellefiyet, vergilendirme ve vergiye Ahenk seviyesine ait yapılacak çalışmalar için her türlü bilgi, data ve istatistiği toplama yetki ve misyonu verildiği görülmektedir. Bu kapsamda toplanacak bilgi ve dataların vergi mükelleflerinin ferdî nitelikteki bilgilerini de kapsayacağı açıktır. Anayasa’nın 20. unsurunda düzenlenen şahsî bilgilerin korunması hakkına ait olarak CBK ile düzenleme yapılması Mümkün değildir. Bu prestijle kural, şahsî bilgilere ait bir düzenleme niteliğinde olup CBK ile düzenlenemeyecek yasak Meydan içinde kalmaktadır. Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle kuralın Anayasa’ya muhalif olduğuna ve iptaline karar vermiştir.
Ç. Cumhurbaşkanı’nın İzah ve Faaliyetlerinin Yayımlanmasına Ait Kural
a. Husus Bakımından Yetki Yönünden
Cumhurbaşkanlığı bildirilerinin yayımlanmasına ait yöntem ve temelleri belirleyen kurallar TRT’yi bu yayını yapmakla yükümlü kılmaktadır. Bu tarafıyla TRT’nin Cumhurbaşkanlığı bildirilerini yayımlama vazifesi düzenlenmektedir. TRT, CBK’nın 533. unsurunun (1) numaralı fıkrasıyla halk hukukî şahsı olarak kurulmuştur. CBK ile kurulan bu Kurumun misyon ve yetkileriyle ilgili düzenlemelerin de CBK ile yapılması mümkündür. Bu prestijle kuralın münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen bir bahse ait olmadığı anlaşılmıştır. 2954 sayılı Kanun’un 20. hususunda Cumhurbaşkanı’nın İzah ve faaliyetlerinin yayımlanması, bunların haber bedeli ve niteliği taşıması kaidesine bağlanmıştır. Anılan karar bu istikametiyle dava konusu kuraldan farklı olarak Cumhurbaşkanı’nın İzah ve faaliyetlerinin yayımlanmasına ait düzenleme öngörmektedir. Dava konusu kural ise idari bir Bina olarak Cumhurbaşkanlığı teşkilatının resmi nitelikteki bildirilerinin yayımlanması yükümüne ve bu bildirilerin taşıması gereken niteliklere ilişkindir. Bu prestijle anılan kanun kararının dava konusu kuralla birebir alanda karar Anlatım etmediği, Öbür bir deyişle açıkça birebir mevzuyu düzenlemediği görülmüştür. Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle kuralın bahis bakımından yetki tarafından Anayasa’ya muhalif olmadığına ve iptal talebinin reddedilmesine karar vermiştir.
b. İçerik Yönünden
Cumhurbaşkanlığı bildirileri yetkililerin imzasını taşıması gereken resmi doküman niteliğindedir. Bu prestijle evrak kapsamının, hasebiyle bildirinin içeriğinin belgeyi düzenleyen olarak Cumhurbaşkanlığı tarafından belirlenmesi gerekeceği açıktır. Yayın sıklığı ve yayın müddeti konusunda ise dava konusu kuralla rastgele bir düzenleme öngörülmemiş, böylece bu konularda karar Eda yetkisi özerk bir Kuruluş olan TRT’ye bırakılmıştır. İdari bir Örgüt olarak Cumhurbaşkanlığı bildirilerinin yayımlanmasını öngören ve yayın için bildirinin taşıması gereken kaideleri belirleyen kuralın TRT’nin tarafsızlığını öngören anayasal karara muhalif bir istikameti bulunmamaktadır. Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle kuralın içerik istikametinden Anayasa’ya karşıt olmadığına ve iptal talebinin reddedilmesine karar vermiştir.
D. halk Vazifelilerinin Hak ve Yükümlülükleri ile Özlük Haklarının Belirlenmesini Periyodik Performans Değerlendirmesine Bağlayan Kural
Sözleşmeli olarak çalıştırılan çalışanın yıllık dönemlerde performans değerlendirmesine tabi tutulmasını ve bu kıymetlendirme sonucuna nazaran kontratlarının uzatılıp uzatılmamasını yahut mukavele bitiş müddetinden Evvel feshine karar verileceğini belirten dava konusu kural çalışma ve kontrat hürriyetine yönelik sınırlama öngörmektedir. Bu durumda kuralla Anayasa’nın 13. hususu uyarınca münhasıran kanunla yapılması gereken Temel hak ve özgürlüklerin sınırlanması konusuna ait bir düzenleme getirilmiştir. Bu prestijle kuralda Anayasa’nın 13. hususu bağlamında 104. unsurunun on yedinci fıkrasının üçüncü cümlesine ters halde düzenleme yapıldığı anlaşılmıştır. Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle kuralın husus bakımından yetki istikametinden Anayasa’ya alışılmamış olduğuna ve iptaline karar vermiştir.
E. Cumhurbaşkanı’nın Genelkurmay Liderinden, Kuvvet Kumandanlarından ve Bağlılarından Direkt Bilgi Almasına, Bunlara Buyruk Vermesine ve Bu Buyruğun Yerine Getirilmesine Ait Kural
a. Bahis Bakımından Yetki Yönünden
Dava konusu esas Genelkurmay Başkanlığı ile Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlıklarının ulusal savunma bakanına bağlı olduğunu belirtmektedir. Laf konusu CBK’nın ulusal Savunma Bakanlığının vazife ve yetkilerini düzenleyen 336. unsurunun (b) bendinde ise ulusal Savunma Bakanlığının Silahlı Kuvvetlerin aktiflik ve hizmetlerinin Cumhurbaşkanınca kararlaştırılacak savunma siyaseti çerçevesinde, Genelkurmay Başkanlığı tarafından tespit olunan ve ulusal savunma bakanı tarafından onaylanan prensibe, önceliğe ve anne programlarına nazaran yürüteceği belirtilmiştir. Buna nazaran kuralla Cumhurbaşkanı’nın savunma siyasetinin belirlenmesine ve Gerekli önlemleri almasına ait vazife ve yetkisi kapsamında olan konular düzenlenmekte olup Anayasa’nın 106. unsuru çerçevesinde CBK ile düzenlenmesi Özel olarak öngörülen husus kapsamında kalmaktadır. Kural, Anayasa’nın 104. hususu kapsamında yürütme yetkisine ait bir mevzuyu düzenlemekte ve CBK ile düzenlenemeyecek olan hak ve ödevlere ait bir düzenleme içermemektedir. Bu bağlamda Anayasa’nın CBK’lar tarafından düzenleneceğini Özel olarak öngördüğü mevzularda düzenleme yaptığı anlaşılan kuralın Anayasa’nın 104. hususuna ters bir istikameti bulunmamaktadır.
Öte yandan Cumhurbaşkanı’nın genelkurmay liderinden, Kuvvet kumandanlarından ve bağlılarından direkt bilgi almasına, bunlara Buyruk vermesine ve bu buyruğun yerine getirilmesine ait olarak yürürlükte olan rastgele bir yasal düzenleme saptanmamıştır. Bu prestijle kural, kanunda açıkça düzenlenen hususlara ait değildir. Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle kuralın husus bakımından yetki tarafından Anayasa’ya karşıt olmadığına ve iptal talebinin reddine karar vermiştir.
b. İçerik Yönünden
Anayasa’nın 104. ve 117. hususlarındaki kurallar değerlendirildiğinde Cumhurbaşkanı’na Başkomutanlığı temsil yetkisinin tanındığı anlaşılmaktadır. Anayasa’da başkomutanlığı temsil yetkisi ve misyonu ile başkomutan olarak Silahlı Kuvvetlerin komutanlığı yetkisi ve misyonu ortasında Fark yapıldığı görülmektedir. Dava konusu kuralla barış ve Cenk hali ortasında Fark yapılmaksızın Cumhurbaşkanı’nın bilgi alma ve Buyruk Eda yetkisi ile buyruğu alanın bu emre itaat yükümlüğü düzenlenmektedir. Anayasa’da Cenk halinde başkomutanlık vazifelerinin Cumhurbaşkanı namına genelkurmay lideri tarafından yerine getirileceğinin düzenlenmiş olması, dava konusu kuralla Cumhurbaşkanı bakımından öngörülen yetki ve yükümlülüklerin Cenk halinde genelkurmay lideri için geçerli olacağına işaret etmektedir. Öbür bir tabirle Cenk halinde başkomutanlık misyonlarını Cumhurbaşkanı namına yerine getirme misyonu Anayasa uyarınca genelkurmay liderine geçtiğinden dava konusu kuralla Cumhurbaşkanı bakımından öngörülen misyon ve yükümlülüklerin de genelkurmay lideri bakımından karar Anlatım edeceği anlaşılmaktadır. Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle kuralın içerik tarafından Anayasa’ya ters olmadığına ve iptal talebinin reddine karar vermiştir.
Yorum Yok